Olivier Cima

Studie van de Cubaanse muziek

Ik ben net terug na mijn verblijf van zes weken in de Cubaanse hoofdstad. Hieronder probeer ik een overzicht te geven van mijn reis en alles wat ik geleerd heb.

Aanvankelijk wilde ik een opleiding Cubaanse muziek volgen aan het muziekconservatorium van Havana. Maar Cuba is min of meer een communistische dictatuur die grotendeels afgesneden is van de rest van de wereld. Al mijn pogingen om vanuit België informatie te vinden over eventuele opleidingen draaiden dan ook op niets uit. Daarvoor zijn verschillende redenen:

Het telecommunicatienetwerk is in slechte staat waardoor telefoongesprekken slecht verlopen en heel duur zijn.

Cubanen werken in moeilijke omstandigheden en op uren die we ons moeilijk kunnen voorstellen. Dat zorgt voor een meer dan voor de hand liggende nonchalance en demotivatie in alle diensten.

Een volkomen gebrek aan organisatie.

De contacten die ik ter plaatse had maakten mij omwille van min of meer dezelfde redenen ook niet veel wijzer.

Ik besloot toen maar om af te reizen en te zien wat er uit de bus zou komen. Al snel kwam ik er achter dat er in Havana meer dan één muziekconservatorium is. Jonge studenten kunnen daar terecht voor een basisopleiding maar dat is niet wat ik zocht.

De enige school met een hoogstaande opleiding is het Nationaal Kunstinstituut. Dat lijkt eerder op een van de buitenwereld afgeschermd artistiek kamp met bewakers en afsluitingen. Het bevindt zich tien kilometer van het centrum in een soort niemandsland.

Als buitenstaander is het enkel in de zomer mogelijk daar les te volgen. Bovendien zijn de (gitaar)lessen aan deze school eerder klassiek terwijl ik kennis wilde maken met de traditionele muziek.

Gelukkig bestond er een eenvoudig alternatief: op zoek gaan naar muzikanten om van hen te leren. Havana loopt immers vol met getalenteerde en bescheiden muzikanten.

In het oude stadscentrum struikel je om de twintig meter over een excellente groep. Al snel werd ik bevriend met sommige tresspelers. Dit snaarinstrument stamt af van de gitaar en is in Cuba het harmonische instrument bij uitstek. Het werd uitgevonden door plattelandsbewoners omdat een piano behalve te duur, ook knap lastig te transporteren viel. Dit instrument zorgt voor de harmonische en ritmische achtergrond in het typische “geluid”. Mijn laatste in een lange reeks ontgoochelingen was dat de gitaar in de traditionele Cubaanse muziek geen grote rol speelt en maar heel beperkt gebruikt wordt. Dat heb ik verschillende malen aan den lijve ondervonden toen ik meespeelde met straatmuzikanten. Het enige wat ik deed was een paar eenvoudige akkoordjes herhalen tot het liedje afgelopen was.

Ik heb daarna snel een tres gekocht in een muziekinstrumentenwinkel en na enkele lessen ben ik beginnen spelen met sommige van de vele excellente treceros in de hoofdstad.

Dankzij een vriendin van mijn broer die in Canada woont, had ik op voorhand al contact gelegd met een Cubaanse muzikantenfamilie die mij onderdak kon verschaffen. Zij wonen in Havana in de wijk Vedado en gedurende vier weken kon ik daar terecht. Behalve een slaapplaats boden ze mij ’s middags ook te eten aan. Voor het avondmaal moest ik wel mijzelf behelpen door op straat iets te zoeken. Mijn uitgaven bewijzen was niet altijd even eenvoudig aangezien de meeste mensen stylo noch papier bij zich hadden.

Op straat eten is niet altijd de beste keuze want zowel de kwaliteit als de dienstverlening en de hygiëne laten te wensen over. Soms vind je wel iets goeds maar dat is eerder zeldzaam. Thuis eten was een veel betere optie. Op straat en in restaurants variëren de prijzen bovendien van 3 tot 25 euro.

Havana is een heel lawaaierige stad. De wijk waar ik overnachtte was eerder kalm maar zelfs daar had ik op het einde van mijn verblijf vaak problemen in te slapen door het alomtegenwoordige geluid van het verkeer. Daarom ben ik verhuisd naar een dorpje in de omgeving: Guanabocoa. Het was daar veel kalmer en toch dicht genoeg bij het centrum om daar zonder enig probleem naar toe te kunnen gaan. De laatste week ben ik naar Vinales gegaan. Alle muzikanten die ik tegenkwam hadden me aangeraden om de rest van het land te verkennen want elke regio heeft zijn eigen muziekstijl. Vinales was daarvoor een goede tussenoplossing. Ik vond er eindelijk wat rust en het was niet zo ver van Havana. Ik had immers geen zin veel tijd te verliezen door te beginnen reizen. Achteraf bekeken heb ik er goed aan gedaan deze raad op te volgen want ze hebben in deze stad een eigen en verschillende muziekstijl.

Aangezien ik in België een aantal projecten had lopen, was ik verplicht van tijd tot tijd contact op te nemen. Ook dat was niet eenvoudig, internet is een luxe die voor de toeristen voorbehouden is en kost ontzettend veel. Ook bellen naar het buitenland is buitenissig duur. Communicatie slorpte dus een wezenlijk deel van mijn budget op.

Mijn verblijf in Cuba heeft mij heel wat bijgebracht en niet alleen op muzikaal vlak. Ik heb ook heel wat geleerd op menselijk en cultureel niveau. Cuba is een fenomenale smeltkroes van rassen en culturen en dat merk je in de straat, aan het gezicht van de bevolking en natuurlijk aan de muziek. Deze laatste is sterk bepaald door de Iberische cultuur maar je vindt er ook duidelijke Afrikaanse invloeden in terug. Deze eerste uitstap heeft mij sterk geïnspireerd en het staat nu al vast dat ik ga terugkeren om een aantal dingen te verwezenlijken waarvoor ik niet de mogelijkheid of voldoende tijd had. Bovendien wil ik wat ik daar geleerd heb nog beter onder de knie krijgen. Ik ben heel tevreden dat ik met heel wat verschillende mensen heb kunnen spelen en een aantal studio-opnames heb kunnen maken.

Ik wil SMartBe dan ook bedanken voor deze steun. Dit mooie initiatief helpt echt om een carrière en een artistiek project verder te ontwikkelen.